Archiwa Karmienie i ciąża - Bioradix Xenico - najwyższej jakości preparat zawierający organiczne żelazo, witaminy i minerały w formie płynnej

Bezpieczna suplementacja żelaza podczas karmienia piersią

Karmienie piersią jest jednym z najważniejszych etapów życia niemowlęcia, zapewniając mu optymalne odżywienie i ochronę immunologiczną. Jednak w niektórych przypadkach konieczne jest rozważenie suplementacji żelaza, aby zapobiec niedoborom tego pierwiastka zarówno u matki, jak i dziecka. W artykule omówimy zasady bezpiecznej suplementacji żelaza w okresie laktacji, wskazania do suplementacji oraz jej potencjalne skutki.

Znaczenie żelaza podczas karmienia piersią

Żelazo jest kluczowym mikroelementem, który wspiera zdrowie matki i rozwój dziecka. Jego rola obejmuje:

Transport tlenu: Wchodzi w skład hemoglobiny, odpowiadającej za dostarczanie tlenu do komórek.
Wsparcie odporności: Zarówno matka, jak i dziecko potrzebują żelaza dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego.
Rozwój poznawczy dziecka: Odpowiedni poziom żelaza w organizmie dziecka wpływa na rozwój jego układu nerwowego i funkcji poznawczych.

Bezpieczna suplementacja żelaza podczas karmienia piersią — Karmienie piersią jest jednym z najważniejszych etapów życia niemowlęcia, zapewniając mu optymalne odżywienie i ochronę immunologiczną. Jednak w niektórych przypadkach konieczne jest rozważenie suplementacji żelaza, aby zapobiec niedoborom tego pierwiastka zarówno u matki, jak i dziecka.

Wskazania do suplementacji żelaza

Suplementacja żelaza może być konieczna w przypadku:

Niedokrwistości u matki: Niedobór żelaza w organizmie matki może prowadzić do anemii, co wpływa na jej samopoczucie i zdolność do karmienia piersią.
Niedokrwistości u dziecka: Niemowlęta urodzone przedwcześnie lub z niską masą urodzeniową są bardziej narażone na niedobory żelaza.
Diety wegańskiej lub wegetariańskiej matki: Kobiety eliminujące z diety produkty pochodzenia zwierzęcego mogą nie dostarczać wystarczającej ilości żelaza.
Krótkiego odstępu między ciążami: Może prowadzić do wyczerpania zasobów żelaza w organizmie matki.

Bezpieczne praktyki suplementacji

Aby suplementacja żelaza podczas karmienia piersią była bezpieczna i skuteczna, należy przestrzegać kilku zasad:

Konsultacja z lekarzem: Przed rozpoczęciem suplementacji warto wykonać badania (np. poziom ferrytyny, hemoglobiny) i skonsultować się z lekarzem.
Wybór odpowiedniej formy żelaza: Najlepiej przyswajalne są formy dwuwartościowe (żelazo hemowe), choć preparaty żelaza trójwartościowego mogą być lepiej tolerowane przy problemach żołądkowo-jelitowych.
Dostosowanie dawki: Zalecana dawka suplementu żelaza powinna odpowiadać poziomowi niedoboru. Zbyt duże dawki mogą prowadzić do skutków ubocznych, takich jak zaparcia czy bóle brzucha.
Wsparcie diety: Dieta bogata w żelazo może wspierać skuteczność suplementacji. Warto łączyć produkty zawierające żelazo z witaminą C, aby poprawić jego przyswajanie.

Potencjalne skutki uboczne

Suplementacja żelaza może powodować pewne skutki uboczne, takie jak:

Zaburzenia ze strony układu pokarmowego: Zaparcia, nudności, biegunka czy metaliczny posmak w ustach.
Przedawkowanie żelaza: Może prowadzić do hemachromatozy, stanu groźnego dla zdrowia, choć jest to rzadkie w wyniku suplementacji pod kontrolą lekarza.

bezpieczna-suplementacja-zelaza-podczas-karmienia-piersia — Suplementacja żelaza podczas karmienia piersią może być konieczna w przypadku stwierdzonych niedoborów u matki lub dziecka.

Suplementacja u dziecka podczas karmienia piersią

W przypadku niemowląt karmionych piersią, suplementacja żelaza powinna być rozważona w następujących sytuacjach:

Niska masa urodzeniowa lub przedwczesne narodziny: Dzieci te mają ograniczone zapasy żelaza i mogą wymagać suplementacji już w pierwszych tygodniach życia.
Ograniczone źródła żelaza w diecie: Po 6. miesiącu życia, gdy wprowadzane są pokarmy stałe, warto dbać o to, aby dieta dziecka zawierała produkty bogate w żelazo.

Podsumowanie

Suplementacja żelaza podczas karmienia piersią może być konieczna w przypadku stwierdzonych niedoborów u matki lub dziecka. Ważne jest jednak, aby była przeprowadzana pod kontrolą lekarza i oparta na indywidualnych potrzebach. Odpowiednia dieta oraz świadome podejście do suplementacji pozwalają zapewnić zdrowie matki i prawidłowy rozwój dziecka.

Niedobory żelaza w okresie ciąży

Ciąża jest wymagającym okresem zarówno dla matki jak i rozwijającego się płodu. Od zasobów związków odżywczych w organizmie kobiety, w tym witamin i mikroelementów, zależy prawidłowy rozwój dziecka. W przypadku różnych niedoborów zwiększa się ryzyko powikłań ciąży, a nawet poronienia. Z tego względu zaleca się badania kontrolne, aby wychwycić niedobory i je uzupełnić. Morfologia jest jednym z nich, w której zauważyć można deficyty np. żelaza. Jest to mikroelement odpowiedzialny za dostarczenie tlenu całemu organizmowi. Pełni wiele istotnych funkcji i jego deficyty, szczególnie będąc w ciąży niekorzystnie odbijają się na matce i jej potomstwu. Niedobory żelaza mogą występować w różnych zakresach: przed-utajonym, utajonym i niedokrwistością. Częstość pojawienia się niedoboru żelaza jest największa u kobiet w ciąży. W Europie wskaźnik niedokrwistości sięga 26% wśród przyszłych matek.

Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży

Nic dziwnego, że zapotrzebowanie w okresie ciąży rośnie w porównaniu do zwyczajowego okresu. W organizmie kobiety zachodzi wiele zmian. Następuje znaczny wzrost objętości osocza (nawet o połowę więcej) oraz wzrost masy erytrocytów. Oszacowano, że przez cały czas trwania ciąży następuje transfer do łożyska około 650 mg żelaza¹. Wraz ze stażem ciąży, rośnie zapotrzebowanie na ten minerał. Zalecane dzienne spożycie (RDA) żelaza wynosi 27 mg.

Niedobory żelaza w okresie ciąży — Oszacowano, że przez cały czas trwania ciąży następuje transfer do łożyska około 650 mg żelaza. Wraz ze stażem ciąży, rośnie zapotrzebowanie na ten minerał. Zalecane dzienne spożycie (RDA) żelaza wynosi 27 mg.

Źródła żelaza w żywności

Najlepszym źródłem żelaza w postaci dobrze przyswajalnej – hemowej są produkty pochodzenia zwierzęcego: wątróbka, wołowina, drób czy jaja. Jednak w przypadku ciąży, nie zaleca się spożywania wątróbki z powodu wysokiej zawartości witaminy A. Pozostają więc pozostałe źródła, w tym roślinne, takie jak: rośliny strączkowe, natka pietruszki, produkty pełnoziarniste, w tym kasze. Jednak we wspomnianych produktach przyswajalność jest już znacznie niższa. W dodatku żelazo tworzy nierozpuszczalne związki z niektórymi substancjami obecnymi w żywności, np. polifenolami, szczawianami itp². Jak widać, nie dość, że u kobiet w ciąży jest zwiększone zapotrzebowanie na ten mikroelement, to jeszcze spożywanie najbogatszego źródła jakim jest wątróbka nie jest wskazane. W dodatku przyszłe matki często zmagają się z nudnościami i mdłościami oraz mają specyficzne zachcianki, co nie pomaga w zaplanowaniu diety. Z tego względu, tym bardziej należy kontrolować parametry czerwonokrwinkowe i działać zawczasu.

Objawy i konsekwencje niedoboru żelaza w ciąży

Objawami świadczącymi o niedoborze są: bladość skóry, łamliwość włosów i paznokci, zajady w kącikach ust, obniżona odporność, osłabienie pamięci, zmęczenie, zaburzenia rytmu pracy serca, niedoczynność tarczycy i gorsze gojenie ran. W przypadku ciąży istnieje zwiększone ryzyko przerostu łożyska, przedwczesnego porodu, obniżonej masy urodzeniowej, a nawet śmierci zarówno matki jak i dziecka. Sam poród staje się trudniejszy, występuje obniżony przepływ krwi przez macicę co sprzyja zaburzeniom czynności skurczowej mięśnia macicy podczas porodu. Zauważono, że noworodki urodzone przez matki z anemią mają niższe stężenia hemoglobiny i zapasy żelaza³.Deficyty żelaza u matki mogą spowodować u dziecka zaburzenia układu nerwowego, w tym zaburzenia pamięci i neuroprzekaźników, a zmiany te mogą mieć konsekwencje już na resztę życia. Ponadto istnieje zwiększone ryzyko pojawienia się schizofrenii i autyzmu^4,5.

Jak uniknąć rozwinięcia się niedoborów żelaza?

Przede wszystkim warto zadbać o planowanie potomstwa z wyprzedzeniem i odpowiednio przygotować do tego wymagającego procesu organizm kobiety. Zasoby ferrytyny, czyli zapasy żelaza na poziomie 70 µg/l uznaje się za wystarczające, więc warto dążyć do tych ilości, najlepiej już przed ciążą. Hemoglobina jest ostatnim parametrem, który ulega zmniejszeniu i świadczy już wtedy przeważnie o anemii. Warto poszukać przyczyny niskiej ferrytyny, która może wynikać z przewlekłego zakażenia np. pasożytami lub Helicobacter Pylori. Zwrócenie uwagę na dietę również ma znaczenie. Zmiana drobnych nawyków, jak nie popijanie posiłków bogatych w żelazo kawą lub mocną herbatą, nie dodawanie do tego posiłku produktów bogatych w wapń. Z kolei dodatek źródła witaminy C będzie pomocny. Organizm wtedy będzie miał z czego czerpać w trakcie trwającej ciąży. Jeśli nie udało się podziałać zawczasu, to można rozważyć dodatkowe wsparcie dobrym preparatem już w ciąży. Istnieją doniesienia, że profilaktyczna suplementacja żelazem zmniejsza pojawienie się deficytu tego pierwiastka o 67%. Należy dodać, że nadmiar żelaza również może mieć negatywne konsekwencje, jednak niedobór jest bardziej zagrażający⁶.

W przypadku wyboru produktu należy zwrócić uwagę na formę chemiczną w jakiej występuje. Chelat, czyli diglicynian żelaza jest najbardziej polecaną formą i wysokoprzyswajalną. W dodatku nie podrażnia przewodu pokarmowego, gdzie przyjmowanie innych form może spowodować bóle brzucha, zaparcia, zgagę itp. Wspomniana postać jest bardziej odporna na składniki zaburzające wchłanianie w diecie, więc jeśli ktoś preferuje suplementację do posiłku, to nie musi się tak obawiać zaburzeń w przyswojeniu tego pierwiastka⁷.

Bibliografia:
¹Means RT. Iron Deficiency and Iron Deficiency Anemia: Implications and Impact in Pregnancy, Fetal Development, and Early Childhood Parameters. Nutrients. 2020 Feb 11;12(2):447.
²Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
³Basrowi RW, Zulfiqqar A, Sitorus NL. Anemia in Breastfeeding Women and Its Impact on Offspring’s Health in Indonesia: A Narrative Review. Nutrients. 2024 Apr 25;16(9):1285.
⁴Georgieff MK. Iron deficiency in pregnancy. Am J Obstet Gynecol. 2020 Oct;223(4):516-524. doi: 10.1016/j.ajog.2020.03.006. Epub 2020 Mar 14.
⁵Pietrzak B. i wsp.: Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016, tom 1, nr 3
⁶Georgieff MK, Krebs NF, Cusick SE. The Benefits and Risks of Iron Supplementation in Pregnancy and Childhood. Annu Rev Nutr. 2019 Aug 21;39:121-146. doi: 10.1146/annurev-nutr-082018-124213. Epub 2019 May 15.
⁷Chibanda Y, Brookes M, Churchill D, Al-Hassi H. The Ferritin, Hepcidin and Cytokines Link in the Diagnoses of Iron Deficiency Anaemia during Pregnancy: A Review. Int J Mol Sci. 2023 Aug 28;24(17):13323.

Dietetyk Kliniczny, Psychodietetyk

mgr Pamela Gałka

Dieta podczas karmienia piersią

Okres karmienia piersią dla kobiety jest wymagającym czasem, wymagającym energetycznie. Od kobiety i jej diety w dużej mierze zależy jakość i objętość produkowanego przez nią mleka. Z kolei mleko kobiece jest jedynym pokarmem niemowlęcia przez pierwsze 6 miesięcy jego życia. To oznacza, że musi ono zapewnić podaż niezbędnych składników odżywczych, potrzebne do rozwoju i wzrostu tak małego organizmu. Odpowiednia jakość mleka determinuje zdrowie noworodka na przyszłe lata życia.

Zapotrzebowanie kobiety karmiącej piersią na składniki odżywcze

Kobieta oddaje w swoim mleku ok. 70 kcal na 100 ml. Laktacja zwiększa zapotrzebowanie energetyczne kobiety nawet o 670 kcal dziennie. Jednak zalecenia wyliczające kaloryczność diety sugerują, aby zwiększyć jej wartość o 500kcal. Reszta może być zaczerpnięta z zapasów tkanki tłuszczowej. To ułatwia niektórym kobietom zrzucenie nadmiernych kilogramów, które mogły się zgromadzić podczas ciąży¹. Jednak należy podkreślić, że nie jest to czas na odchudzanie, ponieważ zbyt mała energetyczność diety powoduje zmniejszoną objętość mleka. Masa ciała w pewnym zakresie normuje się w pierwszym roku po urodzeniu dziecka. W przypadku białka, należy dostarczyć 1,45g/kg m. c. dziennie. Zawartość tłuszczy powinno wynosić 20-35%, a węglowodanów 45-65% energii z diety. Przeważnie przyjmuje się zakres 30% wartości energetycznej z tłuszczu i 50% z węglowodanów, a reszta to białko.
Odnośnie witamin i minerałów, zapotrzebowanie na nie jest nawet wyższe niż w czasie ciąży. Na jod, witaminę A jest prawie 2-krotnie większe zapotrzebowanie niż wcześniej. Zwiększone potrzeby są również na takie minerały jak: magnez, potas, cynk, miedź, selen, mangan i witaminy: E, C oraz z grupy B².

dieta-podczas-karmienia-piersia — Kobieta oddaje w swoim mleku ok. 70 kcal na 100 ml. Laktacja zwiększa zapotrzebowanie energetyczne kobiety nawet o 670 kcal dziennie. Jednak zalecenia wyliczające kaloryczność diety sugerują, aby zwiększyć jej wartość o 500kcal.

Zalecenia dietetyczne dla kobiet karmiących piersią

Zalecenia dietetyczne, jak dla większości społeczeństwa opierają się na Talerzu Zdrowego Żywienia stworzonym w 2020 r. przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego. Ilość posiłków można dostosować do siebie, jednak optymalnie jest utrzymywać przerwy 3-4 godzinne między nimi.

Węglowodany

Źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, kasze, makarony, płatki owsiane w ilości ¼ talerza na posiłek. Dodatkowo w tej ilości powinny zawierać się owoce. Obejmuje to 2 średnie owoce lub 2 szklanki owoców dziennie. Najlepiej wybierać te surowe i sezonowe.

Białko

Kolejną częścią talerza jest białko, również w ilości ¼ talerza. Pochodzić ono powinno z chudego mięsa, ryb, jaj, nabiału i nasion roślin strączkowych. Ryby i/lub owoce morza należy zjeść 1-2 razy w tygodniu, ale wybierając te z niską zawartością potencjalnych zanieczyszczeń, takie jak: makrela, sardynki, szproty, dorsz, pstrąg, morszczuk, krewetki.

Tłuszcze

Dodatek właściwych ilości tłuszczu także jest potrzebny, by m.in. by dostarczyć witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i zadbać o zdrowie układu nerwowego, czy skóry. Najlepiej bazować na oliwie z oliwek, oleju lnianym, awokado, orzechach i pestkach. Szczególnie należy zadbać o podaż kwasów tłuszczowych omega-3: EPA i DHA, dostępnych w tłustych rybach³. Kobiety karmiące piersią mają na nie zwiększone zapotrzebowanie, głównie by zaspokoić potrzeby dziecka i m.in. rozwój jego mózgu oraz wzroku. Bezpiecznie jest uzupełnić odpowiednią ilość EPA i DHA z dobrej jakości suplementów, w których podczas produkcji jest szansa usunięcia zanieczyszczeń. Zalecana dawka DHA to 400-600 mg dziennie, może być w połączeniu z EPA. Kwasy tłuszczowe już po kilku godzinach od spożycia trafiają do mleka matki, więc niemowlę dość szybko może z nich skorzystać⁴.

Mimo że wspomniane na końcu, warzywa są równie istotne do zapewnienia w diecie. Powinny zajmować pół talerza, głównie te niskoskrobiowe, jak m.in.: warzywa liściaste, ogórek, pomidory, papryka, kapusta, brokuły, kalafior, cebula, rzodkiewka, por. Są źródłem błonnika, polifenoli, witamin i składników mineralnych.
Bazą do zachowania zdrowych nawyków jest właściwe nawodnienie. Produkcja mleka zwiększa zapotrzebowanie na wodę średnio o 800ml dziennie, więc w przybliżeniu zaleca się pić 3l każdego dnia. Kobiety podczas laktacji powinny ograniczyć dzienną zawartość kofeiny do około 200mg. Niemowlę nie potrafi na tyle dobrze metabolizować kofeiny jak dorosła osoba. Wskazane jest wypicie kawy tuż po karmieniu piersią, aby jak najmniejsze ilości zachowały się do kolejnego karmienia. Picie alkoholu jest zakazane w trakcie laktacji, gdyż przenika do mleka matki.

Podsumowanie

Oczywiście każde wykluczenia dietetyczne mogą się negatywnie odbić na samopoczuciu kobiety i odżywieniu jej dziecka. Z tego powodu najważniejszą zasadą jest urozmaicona, różnorodna i różnokolorowa dieta, aby zminimalizować potencjalne ryzyko niedoboru jakiegoś składnika. Nie zaleca się wykluczania najczęstszych alergenów, ponieważ nie chroni to dziecka przed kolkami lub alergiami. Z kolei różnorodność w diecie pozwala na poznanie różnych smaków przez dziecko i później może być łatwiejsze wprowadzanie pokarmów stałych⁵. Bardziej zindywidualizowane zalecenia powinny opierać się na wynikach badań i stwierdzonych niedoborach. U kobiet karmiących piersią może być to deficyt żelaza, jodu, niektórych witamin z grupy B, czy witaminy A. Nie wspominając o obowiązkowej suplementacji witaminą D3, której obecność w diecie jest na niskim poziomie.

Bibliografia:
¹Grzymisławski M.: Dietetyka kliniczna., PZWL, 2020, Warszawa.
²Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
³https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2024/09/zalecenia_dietetycy_laktacja.pdf
⁴Borszewska-Kornacka M. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T. 10, 265-279
⁵Marangoni F, Cetin I, Verduci E, Canzone G, Giovannini M, Scollo P, Corsello G, Poli A. Maternal Diet and Nutrient Requirements in Pregnancy and Breastfeeding. An Italian Consensus Document. Nutrients. 2016 Oct 14;8(10):629.

Dietetyk Kliniczny, Psychodietetyk

mgr Pamela Gałka

Suplementacja żelaza podczas karmienia piersią

Przyjście na świat dziecka jest dużą zmianą codzienności rodziców. Głównie wymaga od nich uwagi i czasu poświęcanego dla noworodka. Często wiąże się to z nieprzespanymi nocami, szczególnie na początku. Dokładające się do tego niedobory żelaza znacznie zwiększają poziom zmęczenia i drażliwości matki. Zapewnienie jej odpowiedniego odżywienia i wyrównanie deficytów jakie mogły pojawić się w okresie ciąży doda sił i zasobów do radzenia sobie z nową sytuacją. Żelazo jest składnikiem hemoglobiny, która rozprowadza tlen po całym organizmie. Wspomaga też prawidłowe działanie układu immunologicznego¹.

Niedobór żelaza u kobiet karmiących piersią

Matki nie dość, że w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo z powodu potrzeb dziecka, to jeszcze podczas porodu tracą krew w różnych ilościach. To znacznie zwiększa podatność tych kobiet na niedobór żelaza. Poza tym zwiększone ryzyko niedoboru mają kobiety z wieloma ciążami w przeszłości, zaniedbaniem odpowiedniej podaży żelaza w ciąży oraz w przypadku towarzyszących zakażeń np. Helicobacter Pylori. Deficyty tego pierwiastka mogą być jedną z przyczyn występowania u nich depresji poporodowej, z powodu tego, że uczestniczy on w syntezie neuroprzekaźników. Mikroelement ten jest potrzebny do produkcji hormonów tarczycy, a jej niedoczynność objawia się m.in. zmęczeniem i spowolnionym metabolizmem całego organizmu. Ponadto młode matki często zmagają się z wypadaniem włosów, które może być również spowodowane osłabioną pracą tarczycy i niską ferrytyną we krwi. Wskazane jest zrobienie kontrolnych badań m.in. morfologii, ferrytyny, aby sprawdzić stan odżywienia organizmu. Nie u każdej kobiety po okresie ciąży będzie problem z niską ferrytyną, więc jest to kwestia indywidualna. Uważa się, że żelazo wykorzystywane podczas ciąży do budowy erytrocytów może być znów użyte już po porodzie. Z tego względu ustalono dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek w ilości 10mg (RDA) u kobiet w okresie laktacji. Z kolei według Grupy Ekspertów zapotrzebowanie to wynosi 20 mg dziennie. Trudności w odpowiednim dostarczeniu tego pierwiastka z diety mogą mieć kobiety będące wegetariankami i wegankami, a także nie przepadające za produktami mięsnymi².

Suplementacja żelaza podczas karmienia piersią — Deficyty żelaza mogą być jedną z przyczyn występowania u nich depresji poporodowej, z powodu tego, że uczestniczy on w syntezie neuroprzekaźników.

Suplementacja żelaza u kobiet karmiących piersią

W badaniu randomizowanym kontrolowanym Jorgensen J. i wsp. sprawdzono wpływ suplementacji żelaza po ciąży przez ponad 3 miesiące. Jak można się spodziewać, u tych kobiet nastąpiło zwiększenie poziomu hemoglobiny i żelaza oraz mniej z nich miało obniżoną ferrytynę w porównaniu z matkami niebiorącymi preparatu. Nadmiar żelaza może powodować stres oksydacyjny w organizmie, więc naukowcy chcieli sprawdzić ten aspekt. Parametry mogące świadczyć o wspomnianym stresie nie zostały zwiększone. Jedynie u osób z wyższym stanem zapalnym na początku badania, nie zauważono wzrostu ferrytyny. To pokazuje, że lepiej przed/lub w trakcie przyjmowania żelaza postarać się zadbać o przeciwzapalne produkty w diecie i suplementacji³. W przypadku wpływu spożycia tego mikroelementu na skład mleka, sprawdziło to m.in. badanie Bzikowska-Jura A. i wsp. Zaobserwowano, że zawartość w diecie i suplementacji zarówno żelaza jak i cynku koreluje z ich ilością w mleku kobiecym. Jednak, istnieją też doniesienia, że mleko jest wytwarzane z odpowiednią zawartością żelaza, czasem kosztem matki, której może zostawać mniej tego mikroelementu⁴.

Suplementacja żelaza a anemia

Wskazaniem do suplementacji jest na pewno anemia, ponieważ jest to już dość poważny stan, w którym sama dieta nie wystarczy. Hemoglobina jest wynosi wtedy poniżej 10g/dl. Dawki żelaza mogą wtedy sięgać nawet od 60 do 200 mg dziennie. W przypadku jedynie obniżonego parametru ferrytyny, lepiej uzupełniać zapasy mniejszą ilością, np. 20 – 30 mg dziennie. Nadmierna dawka w tym przypadku może zwiększyć poziom hepcydyny. Natomiast ten parametr hamuje wchłanianie żelaza w organizmie i zwiększa stan zapalny, więc tworzy się błędne koło⁵. Można wspomóc dodatkowo jego przyswajanie zarówno z posiłku jak i suplementacji wzbogacając dietę w witaminę C.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze preparatu z żelazem?

Produkty dostępne na rynku są w różnych postaciach, np. w kapsułkach lub w płynie. Te w płynie będą nieco lepiej się przyswajać, szczególnie w porównaniu z tabletkami zawierającymi wypełniacze. Ponadto najlepiej wchłania się w postaci chemicznej – diglicynianu żelaza. Inne, czyli na przykład siarczan, fumaran lub glukonian żelaza wchłaniają się trochę gorzej i mogą zalegać w przewodzie pokarmowym, podrażniając go. Chelat jest formą najbardziej łagodną dla przewodu pokarmowego. To jest istotna kwestia, ponieważ suplementacja żelazem może powodować zaparcia, biegunkę i dyskomfort ze strony żołądka⁶. Charakteryzuje się również względną odpornością na obecność czynników hamujących przyswajanie tego składnika.

Bibliografia:
¹Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
²Borszewska-Kornacka M. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T. 10, 265-279
³Jorgensen JM, Yang Z, Lönnerdal B, Chantry CJ, Dewey KG. Effect of iron supplementation during lactation on maternal iron status and oxidative stress: A randomized controlled trial. Matern Child Nutr. 2017 Oct;13(4):e12394.
⁴Bzikowska-Jura A, Sobieraj P, Michalska-Kacymirow M, Wesołowska A. Investigation of Iron and Zinc Concentrations in Human Milk in Correlation to Maternal Factors: An Observational Pilot Study in Poland. Nutrients. 2021 Jan 21;13(2):303.
⁵Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek: Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 3: 115–121
⁶https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/

Dietetyk Kliniczny, Psychodietetyk

mgr Pamela Gałka

Co warto suplementować w czasie laktacji?

Laktacja jest skomplikowanym procesem, zarządzanym przez hormony. Bazą tego procesu są związki odżywcze matki, które trafiają do gruczołów mlekowych. Celem jest pełne odżywienie niemowlęcia przez jego pierwsze 6 miesięcy życia, aby mogło się prawidłowo rozwijać. Na skład mleka wpływa etap laktacji, dieta matki, a także jej skład ciała¹. Wspomniana dieta może nie zapewniać wysokich potrzeb organizmu, tym bardziej, że matka może być zmęczona opieką nad dzieckiem i nie mieć sił na spędzanie dodatkowego czasu w kuchni. Niedobory u matki wpływają na jakość jej mleka, dlatego ważne jest ich wykrycie i uzupełnianie zapasów na bieżąco².

Zapotrzebowanie na witaminy i minerały w czasie laktacji

Okres karmienia piersią jest na tyle wymagającym procesem, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze jest największe, jeśli chodzi o cały okres życia kobiety. Na kwasy tłuszczowe omega-3, jod, witaminę A jest niemal 2-krotnie większe zapotrzebowanie niż standardowo. Zwiększone potrzeby są również na takie minerały jak: magnez, potas, cynk, miedź, selen, mangan i witaminy: E, C oraz z grupy B³.

Co warto suplementować w czasie laktacji? — Okres karmienia piersią jest na tyle wymagającym procesem, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze jest największe, jeśli chodzi o cały okres życia kobiety.

Częste niedobory u kobiet w czasie laktacji

Deficyty żywieniowe u kobiet zależą m.in. od miejsca zamieszkania, czasu karmienia piersią i nawyków żywieniowych i/lub stosowanych wykluczeń. Zauważono, że u kobiet w czasie laktacji pojawiają się takie niedobory składników odżywczych jak:

witaminy z grupy B: B9 i B12
witaminy A
witaminy D
wapnia
żelaza
jodu
kwasów tłuszczowych omega-3: EPA i DHA 1

Natomiast w badaniu Moran i wsp. wykryto następujące niedobory witamin: A, C, B1, B2, B3, B6, B9. Kobiety w czasie laktacji są bardziej narażone na niedobór witaminy D, możliwe z powodu przenikania jej do pokarmu albo zwiększone potrzeby fizjologiczne. Wiele badań pokazuje, że dodatkowa suplementacja zarówno witaminami jak i minerałami przeważnie skutkuje poprawą jakości mleka. Takie składniki jak: kwas foliowy, witamina D, żelazo, wapń, miedź i cynk są zapewniane dziecku w odpowiedniej ilości, ale może się to odbywać kosztem matki. Z tego wynika, że jeśli nie zapewni ona sobie odpowiednich ilości tych składników z diety, to odczuje ich niedobory i gorsze samopoczucie.

Wpływ odżywienia matki na rozwój dziecka

Natura jest tak stworzona, by mleko matki zapewniło prawidłowe odżywienie dziecka na początku jego życia. Jednak od matki w dużej mierze zależy, jaka będzie jakość i objętość jej mleka. Witaminy i składniki mineralne biorą udział w syntezie DNA, rozwoju układu nerwowego, różnych procesach metabolicznych, transporcie tlenu i wiele więcej. Dowodem na to jest szybki wzrost niemowlęcia, po pierwszym pół roku dwukrotnie zwiększa swoją wagę. Proces ten jest sprawdzany za pomocą odpowiednich wskaźników⁴. Matki są głównym źródłem dla dziecka witamin z grupy B, witaminy A, jodu i selenu, których wartości są szczególnie wrażliwe na obecność w diecie. Na przykład zaobserwowano związek między ilością jodu w mleku a jego wydalaniem wraz z moczem przez niemowlę. Z kolei kwasy tłuszczowe, m.in. omega-3 już po kilku godzinach od spożycia są w mleku i potrafią się tam znajdować nawet kilka dni.

Co warto suplementować w czasie laktacji?

Należy podkreślić, że najlepiej dopasować suplementację pod siebie, swoje schorzenia i własne niedobory. Można to zrobić m.in. robiąc badania krwi oraz obserwując swoje samopoczucie. Związki jakie warto rozważyć to:

Witamina D3
Zalecana obowiązkowo każdemu, tym bardziej matce, która dzieli się swoimi zasobami jeszcze z dzieckiem. Jeśli kobieta cierpi na deficyty tej witaminy, także w mleku będą niskie ilości. Standardową zalecaną dawką jest 2000IU witaminy D3 dziennie, chyba że znany jest poziom we krwi, to wtedy ilość jest dobierana indywidualnie⁵.
Kwasy tłuszczowe omega-3
Są to tłuszcze o licznych funkcjach. Przede wszystkim wspomagają rozwój układu nerwowego, w tym mielinizację oraz wzrok. Szczególnie DHA ma zdolność do odkładania się w mózgu, wspomagając jego pracę. U dzieci zauważono lepszy rozwój psychomotoryczny, zmniejszenie ryzyka alergii i infekcji, dzięki suplementacji ich matek DHA (kwasem dokozaheksaenowym). Jeśli matka nie przepada za rybami, powinna suplementować DHA w dawce 400-600 mg dziennie⁶.
Magnez
Wsparcie tym mikroelementem można rozważyć jeśli matka odczuwa wzmożony stres, zmęczenie i drażliwość. Magnez wspomaga pracę układu nerwowego oraz odpowiada za wchłanianie i aktywację witaminy D3.
Cynk
W jednym badaniu wykazano, że matki stosujące codziennie 15 mg miały o wiele mniejszy spadek zasobów tego mikroelementu w porównaniu z tymi bez suplementacji. Cynk wspiera utrzymanie silnych włosów i paznokci, wzmacnia odporność i pracę tarczycy.
Żelazo
W przypadku wartości ferrytyny we krwi niższej niż 30 ng/ml mogą już pojawić się objawy niedoboru. Przeważnie jest to zmęczenie, bladość skóry, wypadanie włosów, słabe paznokcie i obniżona wydolność fizyczna. Wtedy należy uzupełnić zapasy żelaza.
Jod
Odpowiednie ilości jodu są niezbędne, by u dziecka nie rozwinął się m.in. kretynizm. W ciąży suplementacja jest obowiązkowa, co nie znaczy, że w trakcie laktacji już będzie zbędna. Jak wspomniano, do mleka trafia ten mikroelement, więc dziecko na tym skorzysta. Teoretycznie sól jest jodowana, jednak pierwiastek ten może się ulatniać.
B-complex lub witamina B12
Witaminę B12 obowiązkowo powinny przyjmować wegetarianki i weganki, gdyż podstawowym źródłem tej witaminy są produkty pochodzenia zwierzęcego. Pozwoli to uniknąć pojawieniu się deficytów u dziecka, które mogą objawiać się powikłaniami w układzie nerwowym i krwiotwórczym. Witaminy z grupy B współgrają ze sobą w działaniu w organizmie, więc jeśli matka odczuwa niedobory którejś z nich to lepiej zawczasu uzupełnić jej ,,towarzyszki’’. Nadmiar tych witamin wydalany jest z moczem.

Należy zwrócić uwagę na potencjalne interakcje miedzy mikroskładnikami odżywczymi, więc najlepiej ustalić suplementację ze specjalistą.

Bibliografia:
¹Carretero-Krug A, Montero-Bravo A, Morais-Moreno C, Puga AM, Samaniego-Vaesken ML, Partearroyo T, Varela-Moreiras G. Nutritional Status of Breastfeeding Mothers and Impact of Diet and Dietary Supplementation: A Narrative Review. Nutrients. 2024 Jan 19;16(2):301.
²Bzikowska-Jura A, Czerwonogrodzka-Senczyna A, Olędzka G, Szostak-Węgierek D, Weker H, Wesołowska A. Maternal Nutrition and Body Composition During Breastfeeding: Association with Human Milk Composition. Nutrients. 2018 Sep 27;10(10):1379.
³Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
⁴Abe SK, Balogun OO, Ota E, Takahashi K, Mori R. Supplementation with multiple micronutrients for breastfeeding women for improving outcomes for the mother and baby. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Feb 18;2(2):CD010647.
⁵https://ncez.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/wit-d-suplementacja.pdf
⁶Borszewska-Kornacka M. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T. 10, 265-279

Dietetyk Kliniczny, Psychodietetyk

mgr Pamela Gałka

Anemia podczas karmienia piersią

Kobiety są szczególnie narażone na anemię, i to niemal w każdym okresie życia. Miesiączka regularnie wyczerpuje zapasy żelaza. Natomiast ciąża jest okresem, gdy dziecko zabiera matce wszystkie niezbędne substancje do własnego rozwoju. Później, w procesie karmienia piersią trwającym średnio pół roku również musi odżywić niemowlę. Anemia spowodowana niedoborem żelaza nie tylko wpływa negatywnie na samopoczucie matki, ale także zwiększa znacznie ryzyko anemii u dziecka karmionego jej mlekiem.

Zapotrzebowanie na żelazo podczas karmienia piersią

Kobiety w ciąży mają zalecane dzienne spożycie (RDA) na poziomie 27 mg/dzień, czyli o 9 mg więcej niż przed ciążą. Z kolei podczas karmienia piersią norma wynosi 10mg na dzień, oczywiście jeśli wcześniej nie pojawiła się anemia. Wtedy należy uzupełnić zapasy żelaza w większej ilości¹. Szacunki WHO z 2019 r. mówią, że częstość występowania anemii u kobiet w ciąży na świecie plasuje się na poziomie 36%.² Z kolei u kobiet karmiących piersią, w niektórych obszarach sięga wartości nawet 80%. Większe rozpowszechnienie problemu jest w krajach rozwijających się, co nie znaczy, że reszta kobiet w krajach rozwiniętych nie jest narażona.

Anemia podczas karmienia piersią — Kobiety w ciąży mają zalecane dzienne spożycie (RDA) na poziomie 27 mg/dzień, czyli o 9 mg więcej niż przed ciążą. Z kolei podczas karmienia piersią norma wynosi 10mg na dzień, oczywiście jeśli wcześniej nie pojawiła się anemia.

Przyczyny anemii podczas karmienia piersią

Na zwiększone ryzyko pojawienia się anemii ma wpływ wiele czynników. Począwszy od statusu społeczno-ekonomicznego i wykształcenia, co wydaje się jasnym połączeniem. Niższe wykształcenie i status materialny wiąże się z niewiedzą na temat odpowiedniego odżywiania i czasem niemożliwością kupna preparatu z żelazem. Im więcej kobieta przeszła ciąż w krótkim czasie, tym większa podatność na anemię. Matka podczas każdej ciąży traci składniki odżywcze i musi je później uzupełnić, co nie zawsze się udaje. Sam poród jest związany z utratą krwi, więc nawet jeśli kobieta nie miała znacznych deficytów w czasie ciąży, to po porodzie może się to zmienić. Do tego dokładają się standardowe czynniki, takie jak upośledzone wchłanianie z jakichś powodów (np. zakażenie Helicobacter Pylori), błędy żywieniowe (np. popijanie posiłków kawą) oraz inne niedobory np. witaminy A, miedzi, które oddziałują na gospodarkę żelaza. Podstawową kwestią, która znacznie chroni przed wystąpieniem anemii podczas karmienia piersią jest suplementacja żelaza w trakcie ciąży³.Produkcja mleka również wymaga zapasów energetycznych oraz witamin i składników mineralnych, w tym żelaza.

Objawy anemii podczas karmienia piersią

W morfologii anemia objawia się wskaźnikami stężenia hemoglobiny (Hb) i/lub liczby czerwonych krwinek (RBC) poniżej norm laboratoryjnych. Zapasy żelaza, czyli ferrytyny są również obniżone (>30mcg/l) i stężenie żelaza we krwi (<55mcg/l)⁴.Anemia podczas laktacji powoduje różne skutki uboczne. Przede wszystkim wpływa na odporność, zmniejszając zdolność organizmu do radzenia sobie z patogenami. Może powodować też m.in. zapalenie sutka, zapalenie przewodów, czy zakażenie dróg moczowych. Z kolei dziecko dostaje gorszej jakości i niższej objętości mleko. Zwiększone jest również ryzyko depresji poporodowej. Poza tym towarzyszą kobiecie standardowe dolegliwości niedokrwistości, takie jak: zmęczenie, osłabienie, gorsza pamięć, wypadanie włosów, drażliwość, kołatanie serca.

Anemia u niemowląt karmionych piersią

Wykazano, że niedokrwistość u matki aż 3-krotnie zwiększa ryzyko niedokrwistości u niemowląt. Podsumowując wiele danych, istnieje zależność między anemią matek podczas karmienia piersią, a anemią niemowląt oraz ich wzrostem. Szczególnie narażone są niemowlęta urodzone przed terminem i/albo z niską masą urodzeniową. Noworodki mają wysokie zapotrzebowanie na żelazo spowodowane głównie szybkim wzrostem. Niedokrwistość z niedoboru żelaza u tak małych dzieci może powodować różne zaburzenia, które w niektórych aspektach mogą być nieodwracalne. Zaburzenia te mogą obejmować pracę mózgu i rozwój psychiczny⁵. W dodatku noworodkom może brakować pokarmu, gdyż jak wspomniano anemia poporodowa u kobiet może skutkować zmniejszoną objętością mleka. Ponadto powiązano stężenie hemoglobiny u matki ze składem mleka⁶.

Zalecenia dla kobiet z anemią w czasie laktacji

Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza polega przede wszystkim w przyjmowaniu preparatów zawierających brakujący pierwiastek. Z diety przy takich deficytach ciężko byłoby uzupełnić braki. Warto wybrać produkt wysokoprzyswajalny, np. diglicynian żelaza, który jednocześnie jest łagodny dla przewodu pokarmowego. Inne formy chemiczne niestety niosą ze sobą ryzyko dolegliwości żołądkowo-jelitowych, m.in. zaparcia, bole brzucha. Profilaktycznie w czasie laktacji zaleca się przyjmowanie tego minerału w dawce 30 mg/dobę. W przypadku już obecnej anemii, dawki sięgają wartości od 60 do 200mg⁷.

Bibliografia:
¹Jarosz M. i wsp.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. 2020, PZH
²Basrowi RW, Zulfiqqar A, Sitorus NL. Anemia in Breastfeeding Women and Its Impact on Offspring’s Health in Indonesia: A Narrative Review. Nutrients. 2024 Apr 25;16(9):1285.
³Liyew AM, Teshale AB. Individual and community level factors associated with anemia among lactating mothers in Ethiopia using data from Ethiopian demographic and health survey, 2016; a multilevel analysis. BMC Public Health. 2020 May 24;20(1):775.
⁴Sieroszewski P. i wsp.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące diagnostyki leczenia niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza. Via Medica, 2022
⁵https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/
⁶Jareen K Meinzen-Derr, M Lourdes Guerrero, Mekibib Altaye, Hilda Ortega-Gallegos, Guillermo M Ruiz-Palacios, Ardythe L Morrow, Risk of Infant Anemia Is Associated with Exclusive Breast-Feeding and Maternal Anemia in a Mexican Cohort12, The Journal of Nutrition, Volume 136, Issue 2,2006.
⁷Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek: Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 3: 115–121

Dietetyk Kliniczny, Psychodietetyk

mgr Pamela Gałka