Przyjście na świat dziecka jest dużą zmianą codzienności rodziców. Głównie wymaga od nich uwagi i czasu poświęcanego dla noworodka. Często wiąże się to z nieprzespanymi nocami, szczególnie na początku. Dokładające się do tego niedobory żelaza znacznie zwiększają poziom zmęczenia i drażliwości matki. Zapewnienie jej odpowiedniego odżywienia i wyrównanie deficytów jakie mogły pojawić się w okresie ciąży doda sił i zasobów do radzenia sobie z nową sytuacją. Żelazo jest składnikiem hemoglobiny, która rozprowadza tlen po całym organizmie. Wspomaga też prawidłowe działanie układu immunologicznego1.
Niedobór żelaza u kobiet karmiących piersią
Matki nie dość, że w ciąży mają zwiększone zapotrzebowanie na żelazo z powodu potrzeb dziecka, to jeszcze podczas porodu tracą krew w różnych ilościach. To znacznie zwiększa podatność tych kobiet na niedobór żelaza. Poza tym zwiększone ryzyko niedoboru mają kobiety z wieloma ciążami w przeszłości, zaniedbaniem odpowiedniej podaży żelaza w ciąży oraz w przypadku towarzyszących zakażeń np. Helicobacter Pylori. Deficyty tego pierwiastka mogą być jedną z przyczyn występowania u nich depresji poporodowej, z powodu tego, że uczestniczy on w syntezie neuroprzekaźników. Mikroelement ten jest potrzebny do produkcji hormonów tarczycy, a jej niedoczynność objawia się m.in. zmęczeniem i spowolnionym metabolizmem całego organizmu. Ponadto młode matki często zmagają się z wypadaniem włosów, które może być również spowodowane osłabioną pracą tarczycy i niską ferrytyną we krwi. Wskazane jest zrobienie kontrolnych badań m.in. morfologii, ferrytyny, aby sprawdzić stan odżywienia organizmu. Nie u każdej kobiety po okresie ciąży będzie problem z niską ferrytyną, więc jest to kwestia indywidualna. Uważa się, że żelazo wykorzystywane podczas ciąży do budowy erytrocytów może być znów użyte już po porodzie. Z tego względu ustalono dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek w ilości 10mg (RDA) u kobiet w okresie laktacji. Z kolei według Grupy Ekspertów zapotrzebowanie to wynosi 20 mg dziennie. Trudności w odpowiednim dostarczeniu tego pierwiastka z diety mogą mieć kobiety będące wegetariankami i wegankami, a także nie przepadające za produktami mięsnymi2.
Suplementacja żelaza u kobiet karmiących piersią
W badaniu randomizowanym kontrolowanym Jorgensen J. i wsp. sprawdzono wpływ suplementacji żelaza po ciąży przez ponad 3 miesiące. Jak można się spodziewać, u tych kobiet nastąpiło zwiększenie poziomu hemoglobiny i żelaza oraz mniej z nich miało obniżoną ferrytynę w porównaniu z matkami niebiorącymi preparatu. Nadmiar żelaza może powodować stres oksydacyjny w organizmie, więc naukowcy chcieli sprawdzić ten aspekt. Parametry mogące świadczyć o wspomnianym stresie nie zostały zwiększone. Jedynie u osób z wyższym stanem zapalnym na początku badania, nie zauważono wzrostu ferrytyny. To pokazuje, że lepiej przed/lub w trakcie przyjmowania żelaza postarać się zadbać o przeciwzapalne produkty w diecie i suplementacji3. W przypadku wpływu spożycia tego mikroelementu na skład mleka, sprawdziło to m.in. badanie Bzikowska-Jura A. i wsp. Zaobserwowano, że zawartość w diecie i suplementacji zarówno żelaza jak i cynku koreluje z ich ilością w mleku kobiecym. Jednak, istnieją też doniesienia, że mleko jest wytwarzane z odpowiednią zawartością żelaza, czasem kosztem matki, której może zostawać mniej tego mikroelementu4.
Suplementacja żelaza a anemia
Wskazaniem do suplementacji jest na pewno anemia, ponieważ jest to już dość poważny stan, w którym sama dieta nie wystarczy. Hemoglobina jest wynosi wtedy poniżej 10g/dl. Dawki żelaza mogą wtedy sięgać nawet od 60 do 200 mg dziennie. W przypadku jedynie obniżonego parametru ferrytyny, lepiej uzupełniać zapasy mniejszą ilością, np. 20 – 30 mg dziennie. Nadmierna dawka w tym przypadku może zwiększyć poziom hepcydyny. Natomiast ten parametr hamuje wchłanianie żelaza w organizmie i zwiększa stan zapalny, więc tworzy się błędne koło5. Można wspomóc dodatkowo jego przyswajanie zarówno z posiłku jak i suplementacji wzbogacając dietę w witaminę C.
Na co zwrócić uwagę przy wyborze preparatu z żelazem?
Produkty dostępne na rynku są w różnych postaciach, np. w kapsułkach lub w płynie. Te w płynie będą nieco lepiej się przyswajać, szczególnie w porównaniu z tabletkami zawierającymi wypełniacze. Ponadto najlepiej wchłania się w postaci chemicznej – diglicynianu żelaza. Inne, czyli na przykład siarczan, fumaran lub glukonian żelaza wchłaniają się trochę gorzej i mogą zalegać w przewodzie pokarmowym, podrażniając go. Chelat jest formą najbardziej łagodną dla przewodu pokarmowego. To jest istotna kwestia, ponieważ suplementacja żelazem może powodować zaparcia, biegunkę i dyskomfort ze strony żołądka6. Charakteryzuje się również względną odpornością na obecność czynników hamujących przyswajanie tego składnika.
Bibliografia:
1Jarosz M., Rychlik E., Stoś K. i wsp. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie., PZH, 2020
2Borszewska-Kornacka M. i wsp.: Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie zaleceń żywieniowych dla kobiet w okresie laktacji. Standardy Medyczne/Pediatria, 2013, T. 10, 265-279
3Jorgensen JM, Yang Z, Lönnerdal B, Chantry CJ, Dewey KG. Effect of iron supplementation during lactation on maternal iron status and oxidative stress: A randomized controlled trial. Matern Child Nutr. 2017 Oct;13(4):e12394.
4Bzikowska-Jura A, Sobieraj P, Michalska-Kacymirow M, Wesołowska A. Investigation of Iron and Zinc Concentrations in Human Milk in Correlation to Maternal Factors: An Observational Pilot Study in Poland. Nutrients. 2021 Jan 21;13(2):303.
5Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek: Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 3: 115–121
6https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/
