Kobiety są szczególnie narażone na anemię, i to niemal w każdym okresie życia. Miesiączka regularnie wyczerpuje zapasy żelaza. Natomiast ciąża jest okresem, gdy dziecko zabiera matce wszystkie niezbędne substancje do własnego rozwoju. Później, w procesie karmienia piersią trwającym średnio pół roku również musi odżywić niemowlę. Anemia spowodowana niedoborem żelaza nie tylko wpływa negatywnie na samopoczucie matki, ale także zwiększa znacznie ryzyko anemii u dziecka karmionego jej mlekiem.
Zapotrzebowanie na żelazo podczas karmienia piersią
Kobiety w ciąży mają zalecane dzienne spożycie (RDA) na poziomie 27 mg/dzień, czyli o 9 mg więcej niż przed ciążą. Z kolei podczas karmienia piersią norma wynosi 10mg na dzień, oczywiście jeśli wcześniej nie pojawiła się anemia. Wtedy należy uzupełnić zapasy żelaza w większej ilości1. Szacunki WHO z 2019 r. mówią, że częstość występowania anemii u kobiet w ciąży na świecie plasuje się na poziomie 36%.2 Z kolei u kobiet karmiących piersią, w niektórych obszarach sięga wartości nawet 80%. Większe rozpowszechnienie problemu jest w krajach rozwijających się, co nie znaczy, że reszta kobiet w krajach rozwiniętych nie jest narażona.
Przyczyny anemii podczas karmienia piersią
Na zwiększone ryzyko pojawienia się anemii ma wpływ wiele czynników. Począwszy od statusu społeczno-ekonomicznego i wykształcenia, co wydaje się jasnym połączeniem. Niższe wykształcenie i status materialny wiąże się z niewiedzą na temat odpowiedniego odżywiania i czasem niemożliwością kupna preparatu z żelazem. Im więcej kobieta przeszła ciąż w krótkim czasie, tym większa podatność na anemię. Matka podczas każdej ciąży traci składniki odżywcze i musi je później uzupełnić, co nie zawsze się udaje. Sam poród jest związany z utratą krwi, więc nawet jeśli kobieta nie miała znacznych deficytów w czasie ciąży, to po porodzie może się to zmienić. Do tego dokładają się standardowe czynniki, takie jak upośledzone wchłanianie z jakichś powodów (np. zakażenie Helicobacter Pylori), błędy żywieniowe (np. popijanie posiłków kawą) oraz inne niedobory np. witaminy A, miedzi, które oddziałują na gospodarkę żelaza. Podstawową kwestią, która znacznie chroni przed wystąpieniem anemii podczas karmienia piersią jest suplementacja żelaza w trakcie ciąży3.Produkcja mleka również wymaga zapasów energetycznych oraz witamin i składników mineralnych, w tym żelaza.
Objawy anemii podczas karmienia piersią
W morfologii anemia objawia się wskaźnikami stężenia hemoglobiny (Hb) i/lub liczby czerwonych krwinek (RBC) poniżej norm laboratoryjnych. Zapasy żelaza, czyli ferrytyny są również obniżone (>30mcg/l) i stężenie żelaza we krwi (<55mcg/l)4.Anemia podczas laktacji powoduje różne skutki uboczne. Przede wszystkim wpływa na odporność, zmniejszając zdolność organizmu do radzenia sobie z patogenami. Może powodować też m.in. zapalenie sutka, zapalenie przewodów, czy zakażenie dróg moczowych. Z kolei dziecko dostaje gorszej jakości i niższej objętości mleko. Zwiększone jest również ryzyko depresji poporodowej. Poza tym towarzyszą kobiecie standardowe dolegliwości niedokrwistości, takie jak: zmęczenie, osłabienie, gorsza pamięć, wypadanie włosów, drażliwość, kołatanie serca.
Anemia u niemowląt karmionych piersią
Wykazano, że niedokrwistość u matki aż 3-krotnie zwiększa ryzyko niedokrwistości u niemowląt. Podsumowując wiele danych, istnieje zależność między anemią matek podczas karmienia piersią, a anemią niemowląt oraz ich wzrostem. Szczególnie narażone są niemowlęta urodzone przed terminem i/albo z niską masą urodzeniową. Noworodki mają wysokie zapotrzebowanie na żelazo spowodowane głównie szybkim wzrostem. Niedokrwistość z niedoboru żelaza u tak małych dzieci może powodować różne zaburzenia, które w niektórych aspektach mogą być nieodwracalne. Zaburzenia te mogą obejmować pracę mózgu i rozwój psychiczny5. W dodatku noworodkom może brakować pokarmu, gdyż jak wspomniano anemia poporodowa u kobiet może skutkować zmniejszoną objętością mleka. Ponadto powiązano stężenie hemoglobiny u matki ze składem mleka6.
Zalecenia dla kobiet z anemią w czasie laktacji
Leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza polega przede wszystkim w przyjmowaniu preparatów zawierających brakujący pierwiastek. Z diety przy takich deficytach ciężko byłoby uzupełnić braki. Warto wybrać produkt wysokoprzyswajalny, np. diglicynian żelaza, który jednocześnie jest łagodny dla przewodu pokarmowego. Inne formy chemiczne niestety niosą ze sobą ryzyko dolegliwości żołądkowo-jelitowych, m.in. zaparcia, bole brzucha. Profilaktycznie w czasie laktacji zaleca się przyjmowanie tego minerału w dawce 30 mg/dobę. W przypadku już obecnej anemii, dawki sięgają wartości od 60 do 200mg7.
Bibliografia:
1Jarosz M. i wsp.: Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. 2020, PZH
2Basrowi RW, Zulfiqqar A, Sitorus NL. Anemia in Breastfeeding Women and Its Impact on Offspring’s Health in Indonesia: A Narrative Review. Nutrients. 2024 Apr 25;16(9):1285.
3Liyew AM, Teshale AB. Individual and community level factors associated with anemia among lactating mothers in Ethiopia using data from Ethiopian demographic and health survey, 2016; a multilevel analysis. BMC Public Health. 2020 May 24;20(1):775.
4Sieroszewski P. i wsp.: Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące diagnostyki leczenia niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza. Via Medica, 2022
5https://ods.od.nih.gov/factsheets/Iron-HealthProfessional/
6Jareen K Meinzen-Derr, M Lourdes Guerrero, Mekibib Altaye, Hilda Ortega-Gallegos, Guillermo M Ruiz-Palacios, Ardythe L Morrow, Risk of Infant Anemia Is Associated with Exclusive Breast-Feeding and Maternal Anemia in a Mexican Cohort12, The Journal of Nutrition, Volume 136, Issue 2,2006.
7Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek: Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 3: 115–121
